روانشناسی موفقیت نوبت (۹): غلبه بر ترس

به نام خدا

روانشناسی موفقیت: مجموعه یادداشت های مدیریت فکر، جسم و روان برای رسیدن به اهداف

دکتر بودا وثوق احمدی (کانال تلگرام)

 یادداشت نوبت نهم: غلبه بر ترس


شناخت ترسها

ترس و نگرانی از جمله پدیده هایی هستند که درطی فرایند تکامل یا فرگشت در نهاد اکثر جانداران منجمله انسان به ودیعه گذاشته شده اند. مهمترین کارکرد ترس، آماده ساختن کامل جسم و روان بواسطه تغییرات عصبی-هورمونی جهت دفاع یا فرار از خطراتی است که تهدید کنندهی حیات جاندار است. همه ما تجربه احساس تغییرات سریع و ناگهانی جسمی مثل برافروخته شدن، افزایش سرعت تنفس و ضربان قلب و غیره در مواجه با خطراتی که موجب ترس و دلهره می شوند را داریم. اما مواجهه انسان امروزی با خطرات تهدید کننده حیات در قیاس با شرایط سخت و تهدیداتی که انسانهای اولیه با آنها درهر ساعت از شبانه روز مواجه بوده اند بسیار ناچیز و حتی قابل اغماض است.  با این وجود، فرآیند ترس و واکنش دفاعی جسمی-روانی ناشی از آن هنوز در وجود ما زنده و فعال بوده و علیرغم  قلیل بودن تهدیدات جسمی، وجود فرآیند ترس و نگرانی ممکن است سرمنشاء نوع رفتار و تصمیماتی که در زندگی روزانه اتخاذ می کنیم باشد. اگر روی تک تک ترسها و دلشوره های روزانه خود دقیق شده و آنها را بررسی کنیم با شگفتی در می یابیم که اکثر این ترسها سنخیتی با اندازه و میزان خطری که تهدید مورد نظر در زندگی واقعی برای ما ایجاد می کند نداشته و ذهن ما با شاخ و برگ دادن و بزرگ کردن خطر آنرا بصورت ترسی بزرگ در ذهن و ضمیر ما تثبیت کرده است. در مواردی که کم هم نیستند ترس و نگرانی به حدی در اعماق ذهن ما نفوذ می کند که قدرت تصمیم گیری را از ما سلب کرده و علیرغم گرایش شدید درونی به سمت هدفی خاص، عملا مرعوب خطری غیر واقعی که ساخته و پرداخته ذهن خویش است شده و قاصر از انجام اقدامی عملی می شویم. باید توجه کنیم که ترسهای ما دو دسته هستند: دسته اول را می توان ترسها یا نگرانیهای مفید یا خوب نامید که همچون زنگ خطری ما را از وجود خطر یا تهدیدی واقعی در آینده ای نزدیک یا دور آگاه می سازد. مشخصه بارز این دسته از ترسها آنست که بصورتی واقعی پیام رسان خبری مشخص در مورد موضوعی که راستای اهداف یا منافع ماست بوده و اغلب این دلشوره ها با میزان بزرگی تهدید نسبت مستقیم دارند. مثلا آگاهی یافتن از اینکه تاریخ آزمون مورد نظر ما تغییر یافته و یک ماه زودتر از زمان تعیین شده قبلی انجام خواهد شد ما را دچار دلشوره و ترسی واقعی می کند. دسته دوم ترسها که می توان آنها را ترسهای مضر و سمی نامید اغلب ریشه ای قدیمی در ذهن داشته  و درغالب موارد تناسبی با اندازه و بزرگی خطر و تهدید اصلی ندارند. برای گام برداشتن در مسیر موفقیت و تبدیل ترسهای مضر به فرصت، شرط اول شناخت، آگاهی و داشتن درکی درست از هر دو دسته ترسهای مفید و مضر درونمان است که با دقیق شدن در مسیر و رفتار کنونی مان حاصل می شود. به نمونه هایی از ترس های رایج توجه کنید و ببینید کدامیک برایتان آشناست: ترس از شکست، ترس از سقوط و افتادن، ترس از کم بودن،  ترس از احساس حقارت، ترس از کمتر داشتن، ترس از حرف و سخن مردم، ترس از قضاوت دیگران، ترس از دیدگاه و نگاه دیگران در مورد خود، ترس از دوست داشته نشدن، ترس از از دست دادن چیزهای گرانبها، ترس ازدست دادن عزیزان، ترس از موفق نشدن علیرغم تلاش زیاد، ترس از عدم بازدهی، ترس از نرسیدن به هدف، ترس از بیماری و ترس از مرگ!!

راه پیش رو

ما اصولا در مواجه با ترسهامان دو راه در پیش داریم:  یا با شجاعت و شهامت برترسها غلبه کرده و به آرزوها و رویاهای خود جامه عمل می پوشانیم  و یا غرق در دلشوره ها و ترسهای مزمن خود زندگی کرده و هیچ کدام از اهدافمان را محقق نخواهیم کرد! همین حالا بر روی یک تکه کاغذ بنویسید که ترسهای بزرگ شما کدامند؟ نگرانیهای بزرگ شما در مورد آزمون وکالت پیش رو چه نام دارند؟ آیا این نگرانیها و ترسها واقعی هستند یا ساخته  و پرداخته ذهن شما و آبیاری شده با انواع و اقسام نظرات منفی اطرافیان و جامعه اند؟ بخاطر داشته باشید که زندگی در پیشرفت و ایجاد تغییرات مثبت برای خود و همنوعان و سایر موجودات زنده این کره خاکی معنی پیدا می کند. این هرگز ممکن نیست مگر با مواجه شدن و درآغوش کشیدن آنچه از آنها واهمه داریم. شهامت و شجاعت خصلتهایی هستند که با تمرین و ممارست می توان به آنها دست یافت. وقتی جسارت آنرا پیدا کنیم که بر ترسمان غلبه کرده و دست به اقدام عملی سنگین بزنیم، در خواهیم یافت که واقعیت به آن ترسناکی هم نبوده است که ذهن خیالباف ما برایمان طراحی کرده بود. اما آیا رودررو شدن با ترسها و غلبه بر آنها آسان است؟ خیر، به هیچ وجه آسان نبوده اما با تمرین، ممارست، امیدواری و سخت کوشی قابل دست یابیست. قدم اول و مهمترین قدم برای ما نه آشنا نیست: اقدام! برای کسی که آرزوی پرش با چتر نجات دارد، با اینکه تمرین تئوریک و آشنایی ذهنی بسیار خوب است ولی غلبه بر ترس از ارتفاع فقط با سوار شدن بر روی هلیکوپتر و پرش به بیرون آغاز می شود! برای غلبه بر ترس دل به دریا زده و خود را در میان امواج سهمگین رها کنید! آنگاه پتانسیل و استعدادهای خدادادی و پنهان شما فرصت عمل پیدا خواهند کرد و عملکردی غیر قابل باور از خود برجا خواهند گذاشت.  بیاید اجازه ندهیم ترسها مانع ظهور و بروز قابلیت های ما شوند. بیایید با اقدام عملی سنگین و حساب شده ترسها را کنترل کرده و نگذاریم آنها هدایت زندگی ما را بر عهده بگیرند. با برنامه ریزی و مدیریت صحیح و با شناخت تهدیدها می توانیم تمرین شجاعت کنیم و شهامت خود را در انجام کارهایی که قبلا مرعوب آنها بودیم افزایش دهیم. تشنگی و ذوب شدن در راه رسیدن به هدف، آنچنان نیرویی در ذهن و جسم ما میدمد که هیچ ترسی چه ترسهای حاد و چه ترسهای مزمن یارای مقابله با آنرا نخواهند داشت!

توصیه ها

لیستی از ترسها و دلشوره های مفید و مضر خود در زندگی و یا در یک مورد یا هدف خاص، مثلا شرکت در آزمون وکالت، تهیه کنید. میزان واقعی بودن و نیز بزرگی یا کوچکی تهدیدهای ایجاد کننده این ترسها را سنجیده و روبروی آن بنویسید. ترسهای هر دو گروه را رتبه بندی کنید. ابتدا ترسهای مفید را مرور کنید و ببینید چه طرحی یا راه کاری برای غلبه بر تهدیدی که این ترس را ایجاد کرده اندیشیده اید و تا چه میزان به آن عمل کرده اید. ترسهای مضر را با وسواس بیشتری مرور کرده و سعی کنید ریشه هریک را پیدا کنید. تجربه نشان می دهد که اکثر اینها ناشی از افکار و صحبتهای بیهوده و بی پایه و اساس ایجاد شده و ریشه در «بی عملی» دارد.  اقدام و عمل جسورانه و تکرار برنامه ریزی شده آن، قدرت این ترسها را زائل کرده و شجاعت را در ما تقویت می کند. برای هر یک از ترسهای مضر لیست خود، یک اقدام عملی مشخص تعریف کنید و طبق برنامه دل به دریا زده و آنرا عملی کنید! هرچه ترس شما قویتر و بزرگتر بوده باشد، این دل به دریا زدن و واکنش بعدی شما شهامت بیشتری در وجودتان باقی خواهد گذاشت. از بی عملی بپرهیزید و از شکست و اشتباه و حرف مردم و همه افکار منفی این چنینی هراسی به دل راه ندهید. یکبار برای همیشه معاشرت با افراد منفی و ناسازگار با راه و روش موفقیتی که در پیش گرفته اید را خاتمه دهید. برعکس خود را در معرض دیدار و گفتگو با افراد مثبت، خیرخواه و همسو با اهداف شما قرار داده و با آنها نشست و برخاست کنید. امیدواری را در خود تقویت کرده و فعالیت بدنی و ورزش امروز را هرگز به فردا موکول نکنید که همین امروز شهامت بیشتری برایتان به ارمغان خواهد داشت. تا یادداشت هفته آینده، دل به دریا بزنید و بیشتر از پیش برای قبولی در آزمون تلاش کنید! موفق و سلامت باشید!





بودا وثوق احمدی

دوشنبه ۴ مرداد ۱۳۹۵