جلسة دادرسي:

جلسه در لغت به معني نشست آمده است. دادرسي نيز همانطور كه گفته شد از جمله؛ به معني رسيدگي به دادخواهي دادخواه و محاكم آمده است.

بنابراين معناي لغوي جلسۀ دادرسي، نشستي است كه در آن به دادخواهي دادخواه رسيدگي مي‌شود و معني اصطلاحي بر معني لغوي آن منطبق است. بنابراين چنانچه قاضي مرجع قضایي، با تعيين وقت و دعوت قبلي از اصحاب دعوا رسيدگي کند ، جلسۀ دادرسي تشكيل شده است.

جلسۀ دادرسي ممكن است در دادگاه يا خارج از آن تشكيل شود. بنابراين جلسۀ تحقيق محلي و معاينه محلي، جلسۀ دادرسي محسوب مي‌شود.

اقسام جلسة دادرسي:

با توجه به نصوص قانوني جلسه دادرسي را مي‌توان، در حال حاضر به جلسۀ دادرسي عادي و جلسۀ دادرسی خارج از نوبت تقسيم نمود.

 جلسة دادرسي عادي:

منظور از جلسۀ دادرسي عادي (معمولي) جلسه‌اي است كه براي رسيدگي يا ادامۀ رسيدگي به دعواي خواهان با تعيين وقت قبلي و دعوت اصحاب دعوا و يا وكلاي آنان تشكيل مي‌شود. جلسۀ دادرسي عادي علي الاصول طبق دفتر اوقات دادگاه تعيين مي‌شود.

 جلسة دادرسي خارج از نوبت:

جلسۀ دادرسي خارج از نوبت، جلسه‌اي است كه بدون توجه به ترتيب دفتر اوقات دادگاه تعيين مي‌شود و بنابراين نزديكتر از وقتي است كه دفتر اوقات تعیین مي‌نمايد. وقت جلسۀ دادرسي خارج از نوبت اگر چه نزديكتر از وقت عادي است اما الزاماً نزديكترين وقت نمي باشد. جلسۀ خارج از نوبت نيز با رعايت تشريفات آ.د.مدنی انجام مي شود و تفاوت آن با جلسۀ دادرسي عادي اين است كه وقت آن بدون در نظر گرفتن نوبت تعيين مي‌شود.

وقت فوق العاده:

جلسۀ فوق العاده يا وقت فوق العاده، در مواردي به كار رفته است كه دادگاه خارج از اوقاتي كه دفتر مخصوص، چه به صورت عادي يا خارج از نوبت تعيين کرده است. علي الاصول بدون حضور طرفين نسبت به پرونده رسيدگي و اقدام به صدور رأي مي‌نمايد.

نكته: تفاوت اساسي بين وقت عادي و خارج از نوبت از يك طرف و وقت فوق العاده از طرف ديگر اين است كه وقت فوق العاده خارج از اوقاتي است كه از قبل تعيين شده است.

بنابراين حضور و دعوت قبلي اصحاب دعوا ضروري نمي‌باشد و در عين حال همواره جهت صدور رأي قاطع پرونده تحت نظر قرار مي‌گيرد.

جلسۀ دادگاه:

در مواردي قانونگذار اصطلاح جلسۀ دادگاه را به كار برده است. منظور از جلسه دادگاه، جلسۀ دادرسي است كه در دادگاه تشكيل مي‌شود.

جلسة رسيدگي:

منظور از جلسۀ رسيدگي جلسه اي است كه دعوا يا امري توسط دادگاه، در دادگاه يا خارج از آن مورد بررسي، اقدام و يا اتخاذ تصميم قرار مي‌گيرد. بنابراين جلسة رسيدگي مفهومي اعم از جلسة دادرسي دارد. در مواردي كه جلسه‌اي در ارتباط با دعوا، امر، ادعا يا ادله اي، با قيود مزبور منعقد مي‌گردد مي‌توان آن را جلسة رسيدگي به مفهوم اخص نيز ناميد.

نكته: جلسة رسيدگي معمولاً در دادگاه برگزار مي‌شود اما تشكيل آن در موارد  منصوص در خارج از دادگاه نيز بلامانع است مانند اعتراض شخص ثالث اجرايي (ماده 147 قانون اجراي احكام مدني) يا رسيدگي دادگاه به امور فوري (م. 314 ق.آ.د.مدنی).

جلسة اداري:

در قانون آ.د.مدني عبارت جلسة اداري به كار نرفته است اما در مادۀ 16 ق. ثبت و ماده 48 ق.آ.د.مدني قديم و ماده 5 قانون اداره تصفيه امور ورشكستگي مصوب 1318 مورد اشاره قرار گرفته است.

نكته: در جلسۀ اداري، دادگاه مي تواند اقدام به اتخاذ تصميم قضايي و حتي صدور رأي نمايد.

نكته: جلسۀ اداري در اوقاتي از روز تشكيل مي‌شود كه به جلسات محاكم اختصاص نيافته و مستلزم دعوت قبلي و حضور اصحاب دعوا نمي‌باشد. بنابراين مي توان آن را مترادف جلسه رسيدگي به مفهوم اخص دانست.

نكته: در رسيدگي به درخواست تأمين خواسته، درخواست ابطال يا تصحيح اجرائيه (ماده 11 ق. اجراي احكام مدني) درخواست تأخير اجراي حكم (بند ب ماده 386 و 424 ق.آ.د.مدنی) از جمله مواردي است كه در جلسه اداري (جلسه رسيدگي به مفهوم اخص) انجام مي‌شود.

وقت احتياطي:

وقت احتياطي در مواردي تعيين مي‌شود كه پرونده، در پي اقدامي كه مورد دستور قرار گرفته بايد تحت نظر دادگاه قرار گيرد تا دادگاه، با توجه به نتيجۀ اقدام مورد دستور و تبعات آن، نسبت به پرونده اتخاذ تصميم نمايد.

وقت احتياطي نيز در دفتر اوقات ثبت مي شود تا پرونده از گردش رسيدگي خارج نشود. در عين حال، پس از روشن شدن نتيجۀ اقدام، معمولاً پرونده تحت نظر قرار مي‌گيرد، (حتي اگر وقت حلول نكرده باشد) و چنانچه معدّ صدور رأي قاطع باشد، در وقت فوق العاده، رأي صادر مي شود. معمولاً پس از صدور قرارهاي كارشناسي، قرار تحقيق و معاينه محل، مطالبۀ اسناد و اطلاعات از ادارات دولتي، ... وقت احتياطي يا نظارت تعيين مي شود تا به شرح فوق عمل شود.