انحلال عقد نكاح:

عوامل انحلال عقد نكاح:

1. دائم (1ـ وفات؛ 2ـ طلاق؛ 3ـ فسخ و انفساخ «مثل لعان يا مرتدّ شدن زوج)

2. موقت (1ـ انقضاي مدت عقد؛ 2ـ بذل مدت؛ 3ـ وفات؛ 4ـ فسخ)

فسخ نكاح با طلاق متفاوت است. براي فسخ نياز به هيچ تشريفاتي نيست يعني لازم نيست كه گواهي عدم امكان سازش صادر شود يا زن در طهر غيرمواقعه باشد. عده در فسخ نكاح، شوهر نمي‌تواند به زن رجوع نمايد برخلاف طلاق رجعي. فسخ نكاح هر چند مرتبه هم كه باشد ايجاد حرمت نمي‌كند برخلاف طلاق.

عواملي كه مي‌توان به موجب آن‌ها عقد نكاح را فسخ نمود عبارتند از:

1. جنون مرد (ادواري يا دائمي): اعم از اينكه قبل از نكاح باشد و زن از آن آگاه نباشد يا بعد از نكاح حادث شود اختيار فسخ نكاح را به زن مي‌دهد؛

2. جنون زن به شرط آنكه قبل از نكاح بوده و مرد از آن مطلع نباشد به شوهر اختيار فسخ نكاح را مي‌دهد (مواد 1121، 1124، 1125 و 1126 ق.م.).

3. اگر مرد عيب خصاء، غبن به شرط آنكه رابطه زناشويي براي يك بار هم انجام نشده باشد و مقطوع بودن آلت تناسلي مرد كه باعث شود مرد نتواند عمل زناشويي انجام دهد، داشته باشد موجب مي‌شود زن بتواند عقد را فسخ كند.

4. اگر زن عيوب جذام (خوره)، برص (پيسي)، افضماء (يكي شدن دو مجراي بول و حيض)، زمين‌گيري، نابينايي از هر دو چشم، و قرن (وجود استخوان زائد در آلت تناسلي زن) را داشته باشد مرد مي‌تواند عقد نكاح را فسخ كند. در مورد عيوب مرد يا زن، اگر قبل از اعمال خيار، عيب رفع شود حق فسخ از بين مي‌رود[1] اگرچه برخي هم اعتقاد به بقاي آن دارند.

5. تدليس: هر كدام از زن و مرد كه در عقد نكاح، تدليس كرده باشند براي طرف مقابل، حق فسخ به وجود مي‌آيد در تدليس بايد سوءنيت و قصد فريب وجود داشته باشد. اگر شخص ثالث مثل پدر يا مادر، تدليس را انجام داده باشد حق فسخ براي دو طرف عقد ايجاد نمي‌شود مگر آنكه تباني صورت گرفته باشد. سكوت را نمي‌توان تدليس دانست مگر آنكه در مورد نقصي باشد كه عادتاً قابل مسامحه نباشد. اگر به دليل تدليس زن، شوهر حاضر به ازدواج شده باشد و نزديكي هم صورت گرفته باشد، مهرالمسمّي به مرد برمي‌گردد و زن مستحق حداقل چيزي است كه براي مال تعلق مي‌گيرد. تدليس، ضمانت اجراي كيفري شش ماه تا دو سال حبس را خواهد داشت (ماده 647 ق.م.ا.).

اعمال حق فسخي كه مطابق هر يك از موارد فوق ايجاد مي‌شود، نيازمند تشريفات خاصي نيست اما براي آنكه بعداً بتوان آن را ثابت كرد، لازم است از طريق اظهارنامه رسمي يا پست سفارشي، فسخ عقد را اعمال كند. در هر صورت براي ثبت انحلال نكاح، لازم است به دادگاه مراجعه شود و حكم فسخ نكاح، از سوي دادگاه صادر گردد اما حكم دادگاه، يك حكم اعلامي است. نكته بعدي آن است كه صاحب خيار بايد آن را فوراً اعمال كند و اگر به دليل عدم آگاهي از حق فسخ يا فوريت آن، در فسخ نكاح تعلّل كرده باشد، خيار فسخ ساقط نمي‌شود. خيار فسخ، حق و قابل اسقاط است اما چون عقد نكاح، شخصي است، قابل انتقال از طريق قرارداد يا ارث، نمي‌باشد.