حقوق مختلفه اشخاص در اموال

√حقوق مختلفه اشخاص در اموال شامل: مالکیت، حق انتفاع، حق ارتفاق، حق تحجیر، حق شفعه، وثیقه می‌باشد. 

23- حق مالکیت همچنان که گفته شد کاملترین حقِ عینیِ اصلی است و حقی مطلق و انحصاری و دائمی است.

24- بر اساس اصل تسلیط مالک حق هرگونه تصرفی در مال خود دارد مگر در مواردی که قانون استثنا کرده است.

25- اسباب مالکیت: عقود / ارث / حیازت مباحات / وصیت تملیکی / حق شفعه

26- حق اخراج از مالکیت: مالک می‌تواند مال خود را تلف یا به هر نحوی از مالکیت خود خارج نماید. 

27- مالکیت تبعی: مالکیت بر کلیه ثمرات و متعلقات یک مال منقول یا غیرمنقول اعم از طبیعی و مصنوعی.

28- مالکیت محصول: نماء و محصول در ملکیت صاحب حبه یا اصله است پس اگر غاصبی حبه غیر را در زمین غصبی بکارد، محصول مال صاحب حبه می‌باشد. البته وی باید اجرت المثل زمین را از باب استیفاء به مالک زمین بدهد.

29- تصرف به عنوان مالکیت اَماره قانونی مالکیت است (اَماره ید که مبتنی بر غلبه است) و علاوه بر اعیان در منافع و حقوق نیز اعمال می‌شود.

30- تصرف باید مالکانه و مشروع باشد تا اَماره مالکیت باشد.

31- اصل بر تصرف مالکانه و مشروع است. 

32- درصورت اختلاف در ملکیت و وقفیت، اصل ملکیت است.

33- در صورت اختلاف در تصرف کنونی و وقفیت سابق، اصل بر وقفیت است.

34- در صورت اختلاف در تصرف کنونی و تصرف سابق، اصل بر تصرف کنونی است.

35- درصورت اختلاف در تصرف فعلی و مالکیت سابق، دیوان عالی کشور تصرف کنونی را مقدم می‌داند. و دکتر کاتوزیان تصرف را در صورتی اَماره مالکیت می‌دانند که سابقه آن معلوم نباشد.

36- در صورت اختلاف متصرف فعلی و مدعی مالکیت (موضوع ماده 37 قانون مدنی): اختلاف نظر وجود دارد. مشهور معتقدند اگر متصرف اقرار به مالکیت سابق مدعی نماید اَماره تصرفش بی اثر می‌گردد و باید ثابت نماید ملک به ناقل صحیح به وی انتقال یافته است. اما دکتر کاتوزیان معتقدند مالکیت سابق مدعی به هر دلیل که ثابت شود اَماره تصرف را بی اثر می‌نماید.

37- حق انتفاع و اذن در انتفاع تفاوت دارد حق انتفاع عقدی است غیر قابل رجوع مگر در حبس مطلق ولی اذن در انتفاع قابل رجوع است.

38- حق انتفاع با فوت و حجر از بین نمی‌رود اما اذن در انتفاع با فوت و حجر از بین می‌رود.

39- مال موضوع حق انتفاع می‌تواند مال منقول یا غیرمنقول باشد اما در حق ارتفاق مال مورد انتفاع مطلقاً در مال غیرمنقول است.

40- حق ارتفاق حق عینی قائم به ملک است و جدای از ملک و مستقلاً قابل انتقال نمی‌باشد.

41- حق انتفاع در معنای خاص حبس نامیده می‌شود و شامل عمری و رقبی و مطلق است.

42- حق انتفاع رقبی حق است که برای مدت معین تعیین شده است.

43- حق انتفاع مطلق حقی است که مدت در آن تعیین نشده است و تا زمان فوت مالک (حابس) ادامه دارد البته هر یک از طرفین می‌توانند رجوع نمایند.

44- حق انتفاع سکنی حق انتفاعی است برای سکونت در ملک دیگری که می‌تواند به صورت رقبی یا مطلق باشد. 

45- حبس موبد: مانند وقف است و نمی‌توان در آن شرط عوض کرد یا حق فسخ قرار داد و در عقد دوام آن قید شده است.

46- در عقد موجد حق انتفاع علاوه بر ایجاب و قبول به قبض نیاز داریم زیرا عقدی عینی می‌باشد.

1- کلاً 5 عقد عینی در قانون وجود دارد: بیع صرف، عقد رهن، عقد وقف، عقد هبه، عقد موجد حق انتفاع.

2- چنانچه پس ایجاب و قبول و قبل از قبض یکی از طرفین بمیرد یا محجور شود عقد باطل است. تنها استثناء آن در عقد هبه است و در صورت محجوریت متهب قبل از قبض، عقد با قبض ولی یا سرپرست قانونی محجور صحیح خواهد بود.

3- قبض مال در عقود عینی باید با اذن باشد زیرا جزء عمل حقوقی می‌باشد.

47- در عقد موجد حق انتفاع درصورتیکه مجانی باشد از سوی منتفع جایز و از سوی طرف دیگر لازم است.

1-کلاً در 3 عقد دیگر، عقد از طرف شخصی که عقد به سود او است جایز و از سوی طرف دیگر لازم است: رهن، کفالت، ضمان ضم ذمه به ذمه.

48- در عقد موجد حق انتفاع به مال مصرف نشدنی نیازمندیم.

1- کلاً در 4 عقد در قانون مدنی به مال مصرف نشدنی نیازمندیم: عقد اجاره، عقد عاریه، عقد وقف، عقد موجد حق انتفاع.

49- در عقد موجد حق انتفاع مدت معینی برای انتفاع از مال تعیین می‌شود و با پایان مدت عقد منتفی می‌شود (مگر در حبس مطلق که عقد جایز است)

1- کلاً در 4 عقد دیگر مدت باید حتماً معلوم شود: عقد اجاره، عقد نکاح موقت، مضارعه، مساقات .

50- حق انتفاع از حقوق مالی است و اصولاً قابل انتقال است.

51- حق انتفاع با انقضای مدت + تلف شدن مال موضوع انتفاع + رجوع مالک + مرگ او (در حبس مطلق) + انتقال مال به منتفع زایل می‌شود.

52- درصورتیکه مال موضوع انتفاع که از اموال مثلی بوده تلف شود و منتفع مثل آن را بدهد عقد انتفاع برقرار نمی‌شود مگر مالک مجدداً عقد را منعقد نماید.

53- در صورت سوء استفاده از مال مورد انتفاع، عقد به قوت خود باقی است اما منتفع ضامن کلیه خسارات خواهد بود.

54- در صورت سوء استفاده از مال، ید امانی منتفع به ید ضمانی تبدیل می‌شود.

55- انتقال عین از طرف مالک به غیر موجب بطلان حق انتفاع نیست ولی منتقل الیه جاهل حق فسخ معامله را به استناد خیار تخلف از شرط تبانی دارد.

56- هزینه‌های لازم جهت امکان انتفاع از مال دیگری با عدم شرط خلاف بر عهده منتفع می‌باشد.

57- هزینه‌های لازم برای نگهداری مال موضوع حق انتفاع با عدم شرط خلاف برعهده مالک است.