ا نزدیک شدن به ایام آخر سال و فرارسیدن شب چهارشنبه سوری نگرانی های شهروندان مخصوصا خانواده ها در خصوص صدمات حاصله از مواد منفجره زیاد می شود طوری که در این روز همه در تب و تاب سریع رسیدن به خانه قبل از غروب آفتابند.
کارمندان به ویژه خانم ها در ادارات و شرکت های مختلف به دنبال این هستند که هرچه سریعتر به خانه برسند تا در مسیر برایشان حادثه ای پیش نیاید.
والدین مرتب تلفنی با بچه های خود در تماسند که اگر بیرون کاری دارند سریعتر به خانه برگردند، سالمندان تا حد امکان در ساعات پایانی عصر بیرون نیامده که مبادا گرفتار شوند و غروب در خیابان باشند، رسانه ها به طور مداوم مصاحبه با مسئولان آتش نشانی و پلیس و اورژانس را پخش می کنند و هر یک، نکته ای می گویند.
هیچ کس محاسبه نمی کند که چه گردش مالی میلیاردی در فروش مواد منفجره در چهارشنبه آخر سال نهفته است و به جیب چه کسانی می رود. هیچ کس محاسبه نمی کند که چه میزان از بودجه عمومی ویژه این شب هزینه می شود تا صدمات به مردم کمتر باشد. هیچ کس نمی پرسد که این منابع را آیا نمی شد برای شادی منطقی و لذت بخش همه مردم هزینه کرد؟
بنابر گزارشی که مدتی قبل در روزنامه شرق به چاپ رسید، طبق آمار مرکز آمار ایران اگر هر 23 میلیون و 800 هزار خانواده ایرانی فقط یک نوع از مواد محترقه ارزان قیمت، به طور مثال یک آبشار دوهزارتومانی خریداری کند. در روزهای پایانی سال گردش مالی این مواد محترقه به 47 میلیارد و 600 میلیون تومان از کشور خارج می شود. این در حالی است که برای برگزاری مراسم تا چندصدهزارتومان نیزتوسط یک نفر هزینه می شود.
سخن از این دردها از قاعده و قانون و نگاه حقوقی خارج است؛ سلب آسایش عمومی نقض آشکار حقوق شهروندی است؛ باید همه عمیق تر به این وضع جامعه خود فکر کنیم و به این سوال پاسخ دهیم که ریشه این دردها کجاست که این گونه برخی را بر آن می دارد تا به دیگران صدمه بزنند. این چه دردی است که عقل و هوش از کف برخی ربوده و در مسیری گام می گذارند که یک جامعه را نگران و مضطرب می سازد به جای آنکه شادی را بین مردم تقسیم کند.
نیاکان ما در این شب شادی را بین هم تقسیم و همبستگی خانواده ها را تقویت می کرده اند. از آن میراث ها چه ساخته ایم؟ آیا نباید هر فرهنگ پویایی، بتواند خود را مستمرا پالایش و سنت های خود را روزآمد کند و متناسب با هر زمانه شکل منطقی آن و اصل و ریشه درست فرهنگ خود را حفظ کرد و به آیندگان انتقال داد.
تا همه نخواهیم، همین روال ادامه خواهد یافت و بیم و اضطراب ها و خسارت های مادی و معنوی و جسمانی تداوم دارد.
هر گاه همه بخواهیم و به سلامت خود و دیگران اهمیت دهیم، روش درست شادی کردن در چهارشنبه آخر سال پیدا خواهد شد و سودجویان بازیگر با سلامت جامعه منزوی خواهند گشت.
متأسفانه، تعدادی افراد فرصت‌طلب و سودجویان پیدا و پنهان نسبت به حقوق شهروندی مردم و شهروندان بی گناه، به بهانه چهارشنبه سوری اقدام به تهیه و توزیع گسترده و فراگیر انواع مواد محترقه انفجاری و آتش‌زا و حتی، دست ساز بین مردم می‌ کنند.
از آنجا که خریداران این گونه مواد را اکثرا، جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند که با بکارگیری این گونه مواد در معابر عمومی و مراکز پرجمعیت باعث ایجاد صداهای مهیب انفجاری‌، رعب و وحشت و سلب آسایش شهروندان شده و به تبع آن، زمینه اخلال در نظم و آسایش عمومی و ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال را فراهم می‌کند، به نحوی که در طول سالیان گذشته بر اثر اقدامات مذکور و احتــراق چنین موادی، بسیاری از مردم، کودکان، نوجوانان و جوانان به علت انفجار یا احتراق جان خود را از دست داده یا دچار صدمــات شدید و غیر قابل جبرانی شده‌اند و در برخی موارد نیز خسارات مالی فراوانی به مردم و استفاده کنندگان آنها وارد شده است.
بروز پاره ای انحرافات و استفاده از انواع ترقه و برافروختن آتش های مهیب از سوی برخی افراد در سال های گذشته موجب شده است تا شاهد انواع سوختگی ها و صدمات جدی روحی و روانی به افراد شرکت کننده در این مراسم باشیم به گونه ای که عده ای از منتقدان به آن، عنوان «چهارشنبه سوزی» داده اند.
در چندین سال گذشته شاهد جلوه دیگری از مزاحمت ها هستیم و آن هیاهوی رقص و پایکوبی مختلط جوانان با صدای بلند و گوشخراش سیستم های صوتی خودروها در خیابان ها و مهمانی های مختلط پر سر و صدا که نادیده انگاشتن حقوق شهروندی است.
حمل، نگهداری، خـــرید و فروش و توزیع و ساخت و مونتاژ مواد محترقه به موجب قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب هفتم شهریور 1390؛ جرم محسوب و از سه ماه و یک روز تا دو سال حبس برای مرتکبین اینگونه جرایم در نظر گرفته شده است.
مطابق ماده 676 همان قانون؛ هر کس اشیاء منقول متعلق به دیگری را به آتش بزند به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد. همچنین ماده 677 این قانون مقرر می دارد: هر کس عمداً اشیاء منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب کند یا به هر نحو، کلاً یا بعضاً تلف کند و از کار اندازد، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.
در همین ارتباط، برابر ماده 678 قانون مزبور: هرگاه این جرائم در مواد 676 و 678 به وسیله مواد منفجره واقع شده باشد، مجازات مرتکب دو تا پنج سال حبس است. این وضعیت،متاسفانه، یکی از پیامدهای خسارت بار و مجرمانه حاصل از اقدامات مرتبط با چهارشنبه سوری نیز محسوب می شود و قابل تحقق است. چه بسیار اموال منقول و غیرمنقولی که طعمه حریق و آتش شده یا به شدت، مورد تخریب و انفجار واقع شده اند و هر آینه نیز با تکرار این روند غیر قابل تجریه و بازآموزی، تکرار خواهند شد.
علاوه بر این، برابر ماده 689 قانون مجازات اسلامی همان قانون هرگاه اقدامات انجام شده منتهی به قتل یا نقص عضو یا جراحت و صدمه به انسانی شود، مرتکب علاوه بر مجازات های مذکور، حسب مورد به قصاص و پرداخت دیه و در هرحال، به تادیه خسارت وارده نیز محکوم خواهد شد.
صدمات وارده به جسم و جان شهروندان بر اثر استفاده از مواد محترقه و انفجاری چهارشنبه سوری و مانند آن می تواند مستوجب مجازات قانونی مقرر در قانون باشد.
بنابراین با توجه به ماده 618 قانون مجازات اسلامی که مقرر می دارد «هرکس باهیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی شود یا مردم را از کسب و کار بازدارد به حبس از سه ماه تا یکسال و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد»؛ این موضوع قابل پیگیری است.
با توجه به مراتب فوق به نظر می رسد برنامه ریزی و مدیریت موضوع چهارشنبه سوری بسیار حائز اهمیت است و همه باید شرایطی را فراهم کنیم تا جنبه ملی بودن و شاد و مفرح بودن این سنت دیرینه حفظ شود و از آن به عنوان عاملی برای اتحاد، انسجام و همبستگی اجتماعی و ملی نام برده و متولیان امر به برنامه ریزی های خوبی برای استقبال از این جشن ملی بهره گیریم.
به راستی، کارکرد دولت و دوائر دولتی و انتظامی را در تکرار حوادث زیان بار ملی در چهارشنبه سوری و عدم هدایت بی خطر و هدفمند آن و نیز جلوگیری جدی و همه جانبه از ورود و توزیع یا تولید و عرضه مواد محترقه و عدم فرهنگ سازی موثر در بین خانواده ها با استفاده از رسانه ها و ابزارهای فرهنگی را چگونه باید توجیه و ارزیابی کرد؟
علاوه بر این، باید شادی عمومی در طول سال وجود داشته و ضمن افزایش مستمر سرانه شادی در جامعه، در فرهنگ مردم و مسئولان نیز نهادینه گردد تا افراد و شهروندان منتظر یک روز از سال نباشند که بخواهند از خانه بیرون بیایند و شادی گروهی و حتی، مخرب در قالب چهارشنبه سوری داشته باشند.
با به روز کردن قوانین و اجرای درست آنها، همراه با توجه به «طرح جامع و ملی چهارشنبه‌ سوری» و هدایت آن از سوی متولی و سازمانی خاص، با شرح وظایفی مشخص و تعریف شده و نیز با استفاده از مواد آتش‌زای بی‌خطر و همسو با فرهنگ و تاریخ ایرانی و ملی و فراهم آوردن موجبات شادی و نشاط عمومی مردم، می توان از ظهور و بروز بسیاری از آسیب های خطرناک وضعیت موجود در چهارشنبه سوری پیشگیری و جلوگیری شود؟
اگر چنین شادی ‌هایی بی رونق شود، در سال‌های آینده، همان طور که والنتاین جای خودش را در بین افراد جامعه باز کرده، هالوین هم وارد جامعه ایرانی خواهد شد و جای مراسمی مانند چهارشنبه‌ سوری را می‌گیرد! تحقق این حقیقت، علاوه بر فضاهای خصوصی با استفاده از شبکه های مجازی، گسترش فزاینده و غیر قابل انکاری را به خود خواهد گرفت. باید برای امروز فکر کرد، چرا که فردا؛ دیر می شود…!
به نظر می رسد برای جلوگیری از تکرار این گونه حوادث و جلوگیری از انحراف از اصل و ریشه این گونه مراسم و سنت ها،ابتدا باید خانواده ها و افراد جامعه اصل و حقیقت و طرق درست را به دیگران و فرزندان خود انتقال دهند و مسئولان از ساخت، ورود وتوزیع وفروش مواد محترقه خطرناک جلوگیری کنند و با متخلفان برخورد شود و در نهایت باید مراسمی برنامه ریزی شود تا همانند راهپیمایی 22 بهمن و سایر مراسم های ملی، آیینی طراحی و اجرا شود تا تمام مردم جامعه و شهروندان در محیطی امن و شاد بتوانند در کنار هم آئین و رسوم های موجود در فرهنگ ایرانی را به مورد اجرا گذارند و دیگر شاهد اتفاقات ناگوار و جبران ناپذیر و مزاحمت ها و نقض حقوق شهروندان نباشیم.