منطوق عبارت از معنایی است که مستقیماً از کلام فهمیده می شود و موضوع آن در جمله ذکر شده باشد. مفهوم عبارت از معنايی است که در کلام بیان نشده ولی با توجه به ساختمان ترکیبی آن فهمیده می شود و موضوع آن نیز در جمله ذکر نشده باشد.

مثال: ماده 24 ق.مدني می گوید: «هیچ کس نمی تواند طرق و شوارع عامه و کوچه هایی را که آخر آنها مسدود نیست تملک نماید». از این ماده دو حکم فهمیده می شود یکی اینکه کوچه ای که آخرش مسدود نیست قابل تملک نیست و حکم دیگر اینکه کوچه ای که آخرش مسدود است قابل تملک است. حکم اول در کلام و نطق آمده است و مستقیماً از ماده استفاده می شود و در اصطلاح اصول آن را منطوق گویند و حکم دوم در کلام و نطق نیامده بلکه از ترکیب و ساختمان آن فهمیده می شود و اصطلاحاً آن را مفهوم نامند.

نکته: منطوق و مفهوم صفت معنا و مدلول است نه صفت لفظ و نه صفت دلالت.

نکته: مفهوم عرفی به معنای مدلول است اعم از آنچه در کلام ذکر شده باشد (منطوق اصولی)

 یا ذکر نشده باشد (مفهوم اصولی).