عدهاي از اصوليين گفتهاند: استصحاب در صورت شك در وجود مقتضي حجت نيست ولي در صورت شك در رافع حجت است. از اين روي لازم است قبلاً اين دو اصطلاح تشريح شود:
منظور از "مقتضي" در اينجا اين است كه ببينيم مقدار قابليت و استعداد بقاي موضوع تا چه اندازه است. مثلاً وقتي عقد نكاحي به وجود ميآيد، استعداد بقا و قابليت دوام آن محدود به زمان نيست ولي وقتي شخصي در سن پيري مفقود ميشود و مدتها از او خبري نميرسد، زماني فرا ميرسد كه ديگر نميتوان او را زنده پنداشت چون ميدانيم استعداد و قابليت بقا و دوام زندگي موجود زنده محدود است.
منظور از "رافع" اين است كه با فرض اقتضاي بقا و استعداد و قابليت دوام موضوعي، در بقا و دوام آن ترديد حاصل شود چون احتمال دارد كه چيزي به آن اقتضا و استعداد خاتمه داده باشد مثل اين كه در مثال اول اين احتمال به وجود آيد كه شايد شوهر، همسرش را طلاق داده باشد و او (زن) نداند.