- نصّ:
لفظ صد در صد دلالت بر یک معنی دارد و یک درصد هم احتمال خلاف نمیرود.
مثال فقهی: خداوند در قرآن کریم میفرماید:«اقیمو الصلاه»یعنی نماز را بپا دارید. این آیه میرساند که خواندن نماز کار پسندیدهای است. پس نصّ میباشد.
مثال قانونی: ماده 238 ق.مدني میگوید: «بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم». در اینجا این عبارت صد در صد معنی و تعریف بیع را بیان میکند و معنی عقدی دیگری را در بر نمیگیرد. پس نصّ میباشد.
2- ظاهر:
لفظ به احتمال قوی فلان معنی را میرساند (از 51 درصد تا 99 درصد). این احتمال قوی را ظاهر میگویند یعنی احتمال مخالف نیز وجود دارد هر چند احتمال ضعیفی است.
مثال فقهی: با عنایت به آیۀ کریمۀ«اقیمو الصلاه» احتمال قوی این است که نماز واجب باشد و احتمال ضعیف این است که نماز مستحب باشد. پس ظاهر آیه این است که نماز واجب است زیرا امر نموده است و وقتی امر بیاید ظهور در وجوب دارد.
مثال قانونی: ماده200 ق.مدني میگوید: «اشتباه در خود موضوع معامله باعث عدم نفوذ عقد است». این ماده دو احتمال دارد: 1- عقد غیر نافد: احتمال قوی، 2-عقد باطل: احتمال ضعیف
حال بر اساس ظاهر ماده احتمال قوی را میگیریم و اصل این میشود که عقد غیر نافذ است.
3- مجمل: لفظی كه احتمال چند معنی را میدهد. مثلاً لفظ مشترک که بدون قرینه باشد مثل شیر که سه احتمال میدهد که همه باهم مساوی است.
مثال حقوقی: ماده 201 ق.م میگوید: «اگر شخصیت در عقد مهم باشد، اشتباه در شخص به صحت معامله خلل میرساند». دو احتمال در اینجا بوجود میآید