گذشته از فعاليت صيادان ايراني كه به صورت سنتي در نزديكي سواحل انجام مي گرفت از ديرباز صيد ماهي در درياي خزر در انحصار ناوگان روسيه بود. به همين دليل است كه در زمان انعقاد معاهده 1921 روسيه كوشيد كه به نحوي اين برتري در معاهده ملحوظ شود. فصل چهاردهم اين معاهده اهميت شيلات درياي خزر براي امرار معاش مردم روسيه را مورد تاكيد قرار مي دهد و دولت ايران متعهد مي شود قراردادي با شرايط خاص در امر ماهيگيري باروسيه منعقد كند. براين اساس در سال 1927 طرفين اقدام به تاسيس يك شركت ماهيگيري با حقوق انحصاري در امر صدور ماهي و خاويار استحصال شده مي‌كنند. هر چند كه طرفين در اين شركت داراي سهام برابري بودند، در عمل اداره آن در اختيار كارگزاران اتحاد جماهير شوروي بود. به همين دليل دولت ايران از تمديد قرارداد در سال 1952 خودداري نمود.

بند 4 ماده دوازده معاهده 1940 مبادرت به ايجاد منطقه انحصاري صيد به عرض 10 مايل در مجاورت ساحل هر يك از طرفين مي كند.

به منظور غناي هر چه بيشتر آبزيان درياي خزر و جلوگيري از ضايع شدن آن توسط عوامل آلوده كننده همكاري هايي در سه دهه اخير در جهت تكثير ماهي و حفاظت از محيط زيست انجام گرفته است. در اين خصوص مي توان به موافقتنامه بين ايران و اتحاد جماهير شوروي مورخ 27 ژوئيه 1963 راجع به همكاري اقتصادي و فني اشاره داشت. براساس ماده يك موافقتنامه طرفين «در احداث كارخانه پرورش ماهي استروژن به ظرفيت ساليانه سه ميليون و پانصد هزار بچه ماهي در ايران » همكاري خواهند نمود. همچنين اولين جلسه گروه دائمي كار ايران و اتحاد جماهير شوروي در ژانويه 1974 به منظور ترسيم خطوط كلي همكاري علمي و فني در زمينه مبارزه با آلودگي محيط زيست درياي خزر در تهران تشكيل شد. اين گروه در نشستهاي بعدي خود موفق به تنظيم برنامه همكاري در اين زمينه شد. به دنبال فروپاشي اتحاد جماهير شوروي طرفين به تاريخ 27 دسامبر1991(دي 1370) مبادرت به امضاي «موافقتنامه دومين اجلاس گروه كاري مشترك درياي خزر » نمودند و قرار شد كه طرفين اطلاعات مربوط به تحقيقات اكولوژي و زيست محيطي آلودگي هاي آبهاي جاري به دريا و نيز تاسيسات و منابع آلوده كننده موجود در سواحل دو كشور را مبادله كنند. بررسي عوامل موثر در نوسان سطح آب درياي خزر و اتخاذ شيوه‌هاي مناسب در جهت مهار كردن آن نيز در حيطه فعاليت اين گروه مي باشد ؛ هر چند كه اين افزايش به نظر كارشناسان آثار مثبتي براي محيط زيست به دنبال داشته و موجب احياي تالابها و خليج هاي كوچك و دهانه رودخانه‌ها شده است كه به لحاظ شيلات حائز اهميت زيادي است.

در حال حاضر به علت صيد بي رويه در سواحل جمهوري هاي تازه استقلال يافته آبزيان درياي خزر در معرض نابودي قرار گرفته وصيد ماهيان خاوياري توسط ناوگان روسيه عملاً به نصف تقليل يافته و اين روند همچنان ادامه داشته و محل فعاليت صيادان ايراني نيز شده است.

چنين به نظر مي‌رسد كه اغلب كشورهاي ساحلي خواستار گسترش حوزه منطقه انحصاري صيد در درياي خزر باشند. صيد ماهيان خاوياري اعم از اينكه در داخل و يا خارج از اين منطقه انجام گيرد به علت خصوصيات زيستي اين ماهيان بايد تابع مقررات ويژه اي باشد كه شامل ممنوعيت صيد در زمان تخم گذاري و قبل از رسيدن به سن بلوغ مي باشد.