دليل سوم: اجماع

212- نمونه هایي از اجماع مدركي:

ارث بردن پسر عموي ابويني با وجود عموي ابي- حجب برادر و خواهر ابويني براي برادر و خواهر ابي

217- نمونه‌هايي براي اجماع غير مدركي : 

صحت عقد استصناع ، حد قتل بعد از 3 بار اجراي حد شلاق، اجماع بر لزوم جاری کردن صيغه در عقود و تنجيز در عقود، امكان انحلال يك عقد به چند عقد. 

218- به كار بردن اجماع در حدود قدر مسلم: از اجماع نمي‌توان اطلاق و عموم گرفت يعني هر گاه دليل حكمي اجماع باشد نمي‌توان از آن در موارد شك استفاده كرد و بايد به قدر متقين عمل نمود.

219- اجماع بيانگر احكام به طور اجمال و قول معصوم بيانگر احكام به طور تفصيل است به همين دليل نمي‌توان از اجماع عموم و اطلاق گرفت ولي به عموم و اطلاق قول معصوم مي‌توان استناد كرد. 

شرح: اجماع دليل لبي است و لبي در اينجا به معناي دليل غير لفظي است و در مقابل دليل لفظي است .

* اگر دليل حكمي، دليل لفظي باشد مي‌توان به عموم و اطلاق آن استناد كرد. اگر دليل حكمي، دلیل غير لفظي باشد نمي توان به عموم و اطلاق آن استناد كرد.

مثال: در مساله تقليد ميت، دليل مسئله اجماع است بر اينكه تقليد ميت درست نيست اما اينكه آيا مي‌توان نسبت به بقاء بر تقليد ميت هم از دلالت اين اجماع كمك گرفت يا نه، بايد بگوييم خير. بلكه بايد بر قدر متقين اكتفا كرد و آن تقليد ابتدائي است نه استمراري .

220- نحوی کشف اجماع از قول معصوم :

1- طريقه اول: اتفاق امت معصوم از بزرگان امت است.

2- طريقه دوم: قاعده وجوب لطف: اجماع لطفي

3- طريقه سوم: حدسي يا استنتاجي: اصولین به اين روش معتقدند.

221- طريق تحصيل اجماع:

1- تحصيل اجماع: فرد از طریق بررسي آراء و فتاواي علماي ديگر به اجماع مي‌رسد.

2- نقل اجماع: فرد به وجود اجماع از طريق نقل علماي ديگر كه موثق و عادل باشند به اجماع می رسد.

222- در طريق تحصيل اجماع، اجماع تحصيل شده را اجماع محصل مي‌گويند.

223- در طريق نقل اجماع، اجماع تحصيل شده را اجماع منقول مي‌گويند.

224- انواع اجماع منقول:

1- متواتر: تعداد زيادي كه عادتاً تبانی آنها بر دروغ محال است ، تحقق اجماعي را نقل كنند.

2- واحد: راويان و ناقلان اجماع به حد تواتر نرسد.

225- ارزش اثباتي اجماع :

1- دليلي براي اثبات حكم مسئله در قرآن يا سنت نيست و علما به اجماع دست مي‌يابند: اجماع غير مدركي و مستقل: دليل سمعي نداشته يا دليل سمعي آن كامل نيست: حجت است و اجماع است.

2- دليلي براي اثبات حكم در كتاب يا سنت وجود دارد و فقها بر آن اتفاق نظر دارند و اصطلاحاً اجماع مدركي است دليل مستقلي از ادله ديگر نيست اما اجماع است و حجت است.