ماده141) خوانده ميتواند در مقابل ادعاي خواهان، اقامه دعوا نمايد. چنين دعوايي در صورتي كه با دعواي اصلي ناشي از يك منشاء بوده يا ارتباط كامل داشته باشد، دعواي متقابل ناميده شده و توأماً رسيدگي ميشود و چنانچه دعواي متقابل نباشد، در دادگاه صالح به طور جداگانه رسيدگي خواهد شد.
بين دو دعوا وقتي ارتباط كامل موجود است كه اتخاذ تصميم در هريك مؤثر در ديگري باشد.
1- برای این که دعوایی متقابل تلقی شود میبایستی یکی از شرایط ذیل را دارا باشد:
الف) مرتبط بودن با دعوای اصلی
ب) هم منشأ بودن با دعوای اصلی
2- اگر دو دعوا با هم مرتبط باشند دادگاه در ضمن یک حکم تکلیف هردو را مشخص میکند.
3- هرگاه دعوايي به شكل متقابل طرح شود ولي دادگاه به علت فقدان شرايط دعواي متقابل، دعوا را متقابل تشخيص ندهد بايد در صورت داشتن صلاحيت به صورت جداگانه به دعوا رسيدگي كند و در صورت عدم صلاحيت بايد با صدور قرار مقتضي پرونده را به دادگاه صالح ارسال نمايد.
ماده142) دعواي متقابل به موجب دادخواست اقامه ميشود، ليكن دعاوي تهاتر، صلح، فسخ، رد خواسته و امثال آن كه براي دفاع از دعواي اصلي اظهار ميشود، دعواي متقابل محسوب نميشود و نياز به تقديم دادخواست جداگانه ندارد.
1- پاسخ خوانده در صورتی که به صورت تهاتر، صلح، فسخ و رد خواسته باشد دفاع به معنای اخص تلقی میشود.
2- از آنجا که طبق ماده48 همین قانون اصل بر این است که شروع به رسیدگی مستلزم تقدیم دادخواست است لذا جز در مواردی که صریحاً استثنا شده میباید قائل به اعمال قاعده مزبور گردید.
ماده143) دادخواست دعواي متقابل بايد تا پايان اولين جلسه دادرسي تقديم شود و اگر خواهان دعواي متقابل را در جلسه دادرسي اقامه نمايد، خوانده ميتواند براي تهيه پاسخ و ادله خود تأخير جلسه را درخواست نمايد. شرايط و موارد رد يا ابطال دادخواست همانند مقررات دادخواست اصلي خواهد بود.
1- تا قبل از جلسه اول هم میتوان دعوای تقابل مطرح نمود. در این فرض چنانچه وقت کافی باشد رسیدگی به هر دو دعوا در همان تاریخی که برای دعوای اصلی معین شده است صورت میگیرد در غیر این صورت جلسه به تأخیر خواهد افتاد.