تعارض ادلّه:
هر گاه دو يا چند دليل متعادل در برابر يكديگر قرار گيرند به طوري كه عرفاً نتوان آنها را جمع كرد و يكي ناسخ ديگري نباشد، در اين صورت تعارض محقق است. حكم تعارض عقلاً تساقط است ولي شرعاً سه نظر ابراز شده است: توقف (در مقام فتوا و عمل كردن به احتياط)، تخيير، احتياط در صورت امكان و تخيير در غير اين صورت.
براي تحقق تعارض بايد شرايط زير جمع باشد و با فقد يكي يا همة آنها تعارض از بين ميرود:
تعداد متعارضين، متعادل بودن آنها، در برابر هم قرار گرفتن، عدم امكان جمع عرفي، ناسخ و منسوخ نبودن آنها و در آخر، حكم متعارضين عقلاً و شرعاً.
تعداد متعارضين:
تعارض را معمولاً بين دو دليل فرض ميكنند ولي اين حداقل است و گاه ممكن است بين بيش از دو دليل هم تعارض پيش آيد.
متعادل بودن:
تعادل يا تكافو به معناي تساوي است و در برابر ترجيح و برتري داشتن است. گاهي دو دليل در ظاهر با هم متعارضند ولي يكي از آنها مرجحي دارد كه بدان سبب بر ديگري مقدم داشته ميشود. اين از صورت تعارض خارج است و به همين سبب باب تعارض را معمولاً به دو بخش تقسيم ميكنند: تعادل و تراجيح.