- ضمان عقدی تبعی و مسامحهای است پس میتوان از دینی که میزان آن مبهم است ضمانت کرد.
511- ضمان به دو صورت منعقد میشود. 1- ضمان نقل ذمه به ذمه 2- ضمان موجب ضم ذمه به ذمه.
512- این عقد بین ضامن و مضمونله منعقد میشود و رضای مدیون اصلی شرط نیست و همینطور ضمانت دین محجور یا متوفی؛ تنها خصوصیت آن این است که پس از پرداخت دین، ضامن حق مراجعه به مضمونعنه یا ورثه برای آنچه پرداخت نموده است ندارد. (ماده 267و 709 قانون مدنی)
513- ضمان موجب ضم موجب انتقال دین نمیشود اما در ضمان موجب نقل، دین منتقل میشود. اصل بر ضمان موجب نقل است.
514- اوصاف ضمان موجب ضم: از طرف ضامن لازم و از طرف مضمون له جایز میباشد. عقدی مجانی و تبعی و رضایی و مسامحهای است.
515- اوصاف ضمان موجب نقل: عقدی لازم و معوض (سقوط تعهد مضمون عنه در مقابل ایجاد تعهد ضامن) و تبعی و رضایی و مسامحهای است.
516- موضوع ضمان مال کلی میباشد اما قانون مدنی ضمان از اعیان را نیز پذیرفته است. (ماده 697 قانون مدنی) که البته نوعی تعهد به فعل ثالث است.
517- در ضمان موجب نقل ضامن و مضمونله باید اهلیت داشته باشند اما در ضمانضم ذمه چون درحکم تملک بلاعوض است قبول مضمونله سفیه یا صغیر ممیز معتبر میباشد و عقد منعقد میشود.
518- درضمان شرط نیست ضامن مالدار باشد اما اگر مضمونله از عدم تمکن وی جاهل باشد حق فسخ عقد را به استناد تخلف از شرط تبانی دارد.
519- در ضمان لازم نیست دین مستقر باشد همین که سبب قانونی یا قراردادی دین ایجاد شده باشد میتوان از آن ضمانت کرد هرچند متزلزل باشد (ماده 696 قانون مدنی) مثل ضمانت از مهر قبل از وقوع نزدیکی یا نفقه آینده شوهر و یا ضمانت از حسن انجام قرارداد پیمانکار (ماده 691 قانون مدنی)
520- اگر دین اصلی به نحوی منفسخ یا باطل شود ، عقد ضمان نیز به تبع آن منفسخ می شود.
521- ضمان ترامی موضوع ماده 688 قانون مدنی اگر به صورت مطلق باشد باعث برائت ضامن میشود اما اگر با شرط تضامن باشد همه ضامنین در برابر طلبکار مسئولیت تضامنی دارند. درصورتیکه چند نفر ضمانت فردی را قبول کنند به نحو تسهیم، مضمون له به هر یک به قدر السهمش حق رجوع دارد و اگر یکی از ضامنین تمام آن را ادا کرد میتواند به هر یک از ضامنین که اذن به وی دادهاند به قدرالسهمشان مراجعه نماید.
522- اگر مضمونعنه از ضامن ضمانت نماید آنرا ضمان دور میگویند.
523- فردی که ضمانت ضامن را کرده است در صورتیکه با اذن باشد پس از پرداخت فقط حق مراجعه به مضمونعنه خود را دارد.
524- تعلیق در عقد ضمان: دو حالت برای تعلیق در ضمن عقد وجود دارد.
525- تعلیق در انتقال دین یعنی تعلیق در اثر اصلی عقد و در این صورت عقد باطل است.
526- تعلیق در تعهد به پرداخت یعنی تعلیق در اثر تبعی عقد و در این صورت عقد صحیح است.
527- موارد فسخ ضمان (ضمان موجب نقل):
1- اعمال خیار شرط ضمنی از سوی مضمونله جاهل به اعسار .
2- در صورت فسخ دین مضمون عنه (جمع مواد 696 و قسمت دوم ماده 701 قانون مدنی)
3- درصورت تخلف از شروط ضمن عقد.
528- اصل بر ضمان حال است مگر قرینه ای بر مؤجل بودن آن باشد، مانند موردی که دین مؤجل است و ضمان مطلق باشد (ضمان مؤجل).
529- اگر مضمونله به ضامن بدهکار شود و به هر نحو اعم از تهاتر یا مالکیت مافیالذمه دین ضامن ادا شود، حق مراجعه ضامن به مضمونعنه ساقط نمی شود. زیرا غرامتی متحمل شده است و بری شدن ضامن بدون عوض نبوده است.
530- اگر ضامن حوالهای به سود مضمونله صادر نماید از زمان تحقق حواله حق رجوع به مضمونعنه دارد مگر در ضمان مؤجل(م 702 قانون مدنی)
531- اگر ضامن دین را پرداخت نماید و مضمونعنه مجدداً بپردازد ضامن حق رجوع به مضمون عنه دارد.
532- اگر ضامن دین را پرداخت نماید و مضمونعنه مجدداً بپردازد، مضمونعنه حق رجوع به مضمونله دارد (وی استیفاء ناروا کرده است).
533- اگر مضمونله، ضامن را از دین ابراء نماید، ضامن حق مراجعه به مضمون عنه را ندارد. (غرامتی متحمل نشده است).
534- ضمان عهده بایع: اگر مبیع مستحق للغیر در آید، ثمن باید به خریدار برگردانده شود، این نوع ضمان را نیز قانونگذار پذیرفته است.
535- ضمان عهده شامل بطلان بیع به سبب مقدور التسلیم نبودن یا مالیت نداشتن یا مستحق للغیر در آمدن مبیع نیز وجود دارد.