موارد ذيل در اين زمينه لازم به ذكر است:
- مرجع صالح براي انتخاب هيأت مديره، مجمع عمومي مؤسس و مجمع عمومي عادي مي باشد يعني مجمع عمومي مؤسس براي انتخاب اولين مديران و مجمع عمومي عادي براي انتخاب مديران بعدي صلاحيت دارند.
- مرجع صالح براي عزل اعضا هيأت مديره مجمع عمومي عادي است.
- مرجع صالح براي تعيين حق الزحمة اعضاي هيأت مديره، مجمع عمومي عادي است.
- اعضاي هيأت مديره الزاماً بايد سهامدار شركت باشند. بنابراين نميتوان اعضاي هيأت مديره را از خارج از شركت انتخاب نمود.
- حداقل اعضاي هيأت مديره در شركت سهامي عام 5 نفر ميباشد اما در خصوص حداقل اعضاي هيأت مديره در شركت سهامي خاص اختلاف نظر وجود دارد. برخي حداقل را دو نفر ميدانند (اين نظر قويتر است) و برخي حداقل را سه نفر ميدانند.
- مدت مديريت در شركت سهامي عام يا خاص حداكثر 2 سال است اما انتخاب مجدد مديران براي دورههاي متوالي بلا اشكال است.
- اعضاي هيأت مديره محتمل است موظف باشند و محتمل است غير موظف باشند.
- حقوق و پاداشي كه ميتوان براي هيأت مديره در نظر گرفت، با لحاظ مواد 134 و 241 ل.ا.ق.تجارت ميباشد. بايد توجه داشت پاداشي كه ميتوان براي هيأت مديره در نظر گرفت، در سهامي عام نميتواند بيش از 5% كل سودي باشد كه در آن سال به مجموع سهامداران پرداخت ميگردد و اين پاداش در شركت سهامي خاص نميتواند بيش از 10% سودي باشد كه در آن سال به مجموع سهامداران پرداخت ميگردد.
- اعضاي هيأت مديره محتمل است شخص حقيقي باشند و محتمل است شخص حقوقي باشند. در مواردي كه عضو هيأت مديره شخص حقوقي باشد مستنداً به ماده 110 ل.ا.ق.تجارت آن شخص حقوقي بايستي يك نماينده كه شخص حقيقي باشد به شركت معرفي نمايد. مسؤوليت كيفري عضو هيأت مديره متوجه نماينده يعني شخص حقيقي است اما در خصوص مسؤوليت حقوقي آن شخص حقوقي، عضو هيأت مديره با نماينده خود مسؤوليت تضامني دارد.
- اشخاص ممنوع از عضويت در هيأت مديره در ماده 111 ل.ا.ق.تجارت احصاء شدهاند. اين ماده 2 بند دارد:
بند اول: محجورين و ورشكستگان
بند دوم: مرتكبين برخي جرايم در مدت محروميت از حقوق اجتماعي.
- مستنداً به مواد 115 و 114 ل.ا.ق.تجارت مديران بايد داراي سهام وثيقه باشند. چنانچه مديري در هنگام انتخاب، داراي تعداد سهام لازم به عنوان وثيقه نباشد در ظرف يك ماه از انتخاب بايستي سهام وثيقة لازم را تأمين و در صندوق شركت توديع نمايد والّا مستعفي محسوب ميگردد.
- ميگويند سهام وثيقة مديران قابل بازداشت نيست. بايد توجه داشت منظور از اينكه قابل بازداشت نيست از جهت عملي آن است كه قابل بازداشت است اما حق شركت مقدم بر بازداشت كننده ميباشد، به عبارت ديگر مازاد بازداشت ميگردد.
- مستنداً به ماده 136 ل.ا.ق.تجارت چنانچه مدت مديريت مديران منقضي گردد و مديران جديد انتخاب نشوند، در اين صورت مديران سابق كماكان مدير فرض شده و كليه حقوق و مسؤوليت مديريت متوجه آنها خواهد شد.
- مستنداً به ماده 116 ل.ا.ق.تجارت تصويب ترازنامة شركت به منزلة تصفيه حساب شركت با مديران براي آن دورة مالي است.
-
- يك شخص ميتواند در عين حال در چندين شركت عضو هيأت مديره باشد.
- كارمندان دولت نميتوانند مدير شركتهاي خصوصي باشند مگر در شركتهاي تعاوني كه براي خود كارمندان تشكيل ميگردند.
- كارمندان دولت نميتوانند در شركتهاي خصوصي بيش از 5% مالكيت سهام شركت را داشته باشند و اگر تعداد كارمندان يك شركت خصوصي زياد باشد مجموع مالكيت سهام آنها نبايد بيش از 20% باشد.
- اعضاي هيأت مديره بايستي از بين خود يك رئيس و يك نايب رئيس انتخاب نمايند. اينكه انتخاب رئيس و نايب رئيس با هيأت مديره است از قواعد آمره ميباشد. بنابراين اساسنامه شركت نميتواند شخص خاصي را به عنوان رئيس و يا نايب رئيس تعيين نمايد و اگر اساسنامه متضمن چنين حكمي باشد براي هيأت مديره لازم الاتباع نيست يعني هيأت مديره مي تواند از اين حكم تخلف نمايد.
- وظايف عمدة رئيس هيأت مديره از قرار ذيل است:
-
الف. دعوت مجامع عمومي به نيابت از هيأت مديره.
ب. رياست جلسات هيأت رئيسه به جز در مواردي كه بحث عزل يا نصب مدير مطرح است.
ج. دعوت هيأت مديره براي تشكيل جلسات هيأت مديره.
د. رياست جلسات هيأت مديره.
- چنانچه رئيس هيأت مديره به طور موقت نتواند به وظايف خود در خصوص دعوت مجمع و دعوت هيأت مديره اقدام نمايد وظايف او را نايب رئيس هيأت مديره انجام خواهد داد اما چنانچه رئيس هيأت مديره به طور دائم نتواند وظايف خود را ايفاء نمايد، در اين صورت بايستي هيأت مديره، رئيس هيأت مديرة جديدي را انتخاب نمايد.
- جلسات هيأت مديره وقتي تشكيل ميگردند ك مطابق ماده 121 ل.ا.ق.تجارت بيش از نصف اعضاء حاضر باشند. اساسنامة شركت ميتواند اين اكثريت را افزايش دهد.
- اتخاذ تصميم در جلسات هيأت مديره با اكثريت آراء حاضرين خواهد بود. اساسنامة شركت ميتواند اكثريت بيشتري را مقرر دارد.
- در اينكه آيا اشخاص حقوقي ميتوانند به عنوان رئيس يا نايب رئيس هيأت مديره انتخاب شوند بايستي با توجه به ماده 119 ل.ا.ق.تجارت گفت خير اما تبصرة 2 اين ماده مقرر داشته نمايندهاي را كه شخص حقوقي معرفي كرده ميتواند اين سمتها را داشته باشد.
- مستنداً به ماده 276 ل.ا.ق.تجارت دارندگان
سهام ميتوانند به نام شركت اما به هزينة شخصي خود عليه رئيس، نايب رئيس و اعضاي هيأت مديره و مدير عامل متخلف اقامة دعوي نمايند. اگر دعوي به نتيجه برسد هزينة دادرسي به او مسترد خواهد شد. اگر دعوي به نتيجه نرسد هزينة دادرسي از كيسة او رفته است.
-
نكته: حكم مقرر در ماده 276 ل.ا.ق.تجارت در مورد دعوي حقوقي است. در مورد شكايت كيفري هر سهامداري با هر نسبت سهام ميتواند شكايت كيفري مطرح كند.
25- نصّ صريح قانوني در خصوص الزامي بودن انتخاب مدير علي البدل در شركتهاي سهامي وجود ندارد.