اقامتگاه به سه قسم اختياري يا ارادي (عمومي)، اجباري و انتخابي (قراردادي) تقسيم مي‌گردد. قسم اول كه مطابق با اصل است بدين صورت مي‌باشد كه شخص به ميل و اختيار خود مكاني را به عنوان محل سكونت و مركز مهم امورش انتخاب مي‌نمايد يا در مورد اشخاص حقوقي، مديران يا نمايندگان بدون هيچگونه اجباري و با تصميم‌گيري آزادي محلي را به عنوان اقامتگاه انتخاب مي‌نمايند.

قسم دوم، كه علاوه بر خلاف اصل بودن به مختص اشخاص حقيقي است كه از جمله اين اشخاص مي‌توان، زوجه، محجورين، اشخاص نظامي، مأمورين دولت و خدمه را نام برد.

زوجه (زن‌ شوهردار): اقامتگاه وي همان اقامتگاه شوهرش است (ماده 1005 ق.م)[1] اگرچه در مواردي استثنايي از قبيل معلوم بودن اقامتگاه شوهر، تعيين اقامتگاه و مستقل توسط زن مشروط بر اجازه دادگاه (موردي كه سكونت در منزل شوهر متضمن خوف ضرر بدني يا مالي يا شرافتي باشد)[2] يا رضايت (توافق) شوهر، زني كه بعد از نكاح هنوز به منزل شوهر نرفته، وجود شرط در ضمن عقد نكاح مبني بر اختيار زوجه در تعيين اقامتگاه، زوجه مي‌تواند اقامتگاهي عليحده داشته باشد.

 

[1]) فلسفه اين ماده، ماده 1105 ق.م مي‌باشد كه رياست خانواده را با شوهر دانسته است.

[2]) زني كه بدون اجازه شوهر يا دادگاه در مسكني مستقل سكني گزيده است ناشزه محسوب و بر تشوزش (نافرماني و عدم انجام وظايفش) هيچگونه اثري مترتب نيست و اقامتگاه چنين زني، اقامتگاه شوهرش است (ر.ك. ص 112 و ص 113 كتاب صفايي).