دادرسي:
دادرسي در لغت به معني به داد مظلوم رسيدن، رسيدگي به دادخواهي دادخواه و محاكمه آمده است.
دادرسي در برخي موارد، به مفهوم دعوا يعني منازعهاي كه در دادگاه مطرح و در حال رسيدگي است به كار رفته است.
نكته: شروع دادرسي و اقامة دعوا بادادخواست به عمل ميآيد و تاريخ رسيد دادخواست به دفتر كل تاريخ اقامة دعوا محسوب ميشود.
آثار دادخواست:
در دو بخش مورد مطالعه قرار ميگيرد:
- آثار دادخواست نسبت به دادگاه
- آثار دادخواست نسبت به اصحاب دعوا
1- آثار دادخواست نسبت به دادگاه:
الف. ايجاد اشتغال و تكليف رسيدگي:
دادخواست موجب اشتغال دادگاه گرديده و بنابراين دادگاه را مكلف به رسيدگي و صدور حكم يا فصل خصومت مينمايد. با توجه به ماده 3 ق. آ.د.مدني دادگاه نميتواند حتي به علت سكوت، نقص، اجمال يا تعارض قوانين مدون از رسيدگي به دعوا و صدور حكم امتناع نمايد.
نكته: ماده 3 ق.آ.د.مدني اصل تكليف دادگاهها به رسيدگي رابيان ميكند. طبق اين ماده ابتدا قاضي بايد به قوانين رجوع كند و در صورتي كه قوانين كامل يا صريح نبوده يا متعارض باشند يا اصلاً قانوني در قضية مطروحه وجود نداشته باشد ميتواند به منابع معتبر اسلامي و فتاوي معتبر و اصول حقوقي رجوع كند. بنابراين قانون در طول منابع معتبر اسلامي، فتاوي معتبر و اصول حقوقي ميباشد.
نكته: چنان چه قاضی از رسیدگی خودداری کند مستنكف از احقاق حق محسوب میشود و در دادگاه انتظامی قضات به تخلف او رسیدگی میگردد.
ب. تعيين محدودة رسيدگي دادگاه:
از آثار مهم ديگر دادخواست اين است كه محدودة رسيدگي دادگاه را تعيين ميكند و دادگاه مكلف است نسبت به تمام آنچه خواهان در دادخواست تعيين نموده رسيدگي نمايد حتي اگر در جريان رسيدگي احراز نمايد كه خواهان نسبت به بيش از آنچه در دادخواست تصريح نموده و يا غير آن ذي حق است. البته دادگاه در صورت ذي حقي خواهان، حسب مورد نسبت به تمام و يا جزئي از خواسته او را حاكم و در غير اين صورت او را محكوم مي نمايد.
ج. تشخيص قابليت پذيرش و يا وارد بودن دعوا:
به طور مثال چنانچه فرزندي از طرف پدر خود، دادخواست خلع يد غاصب از ملك پدر را به دادگاه تقديم نمايد و در زمان رسيدگي خواهان به علت فوت پدر ذي نفع گردد دادگاه در اين صورت قرار رد دعوا را صادر مي نمايد و با توجه به ماده 26 ق آ.د.مدني مناط صلاحيت دادگاه، تاريخ تقديم دادخواست است.