مسئولیتهای خاص
«مسئوليت‌هاي ناشي از فعل ديگري يا زيان‌هاي افلاك و اشياء مورد تصرف»
مسئوليت يكسري از اشخاص مانند كارفرما، دارنده اتومبيل يا سرپرست كودك و مجنون به دليل اقتضائات خاص نيازي به احراز تمامي اركان مسئوليت مدني نمي‌باشد و در اكثر سيستم‌هاي حقوقي آن‌ها را به دو دسته مسئوليت ناشي از فعل غير و مسئوليت ناشي از مالكيت، تصرف و حفاظت اشياء تقسيم مي‌نمايند:
الف) مسئوليت ناشي از فعل ديگري:
در مواردي كه مديريت و نظارت شخصي بر عهده ديگري است گويي الزام و تعهد قانوني براي مدير، محافظ يا سرپرست ايجاد مي‌شود كه در صورت نقض اين تعهد، مسئول زيان وارده در اثر عملكرد شخص تحت حفاظت و سرپرستي به ديگران مي‌باشد كه از جمله اين موارد مي‌توان به:
بند 1 م 7 ق.م.م در مورد مسئوليت سرپرست صغير و مجنون بيان مي‌دارد؛ كسي كه نگاهداري يا مواظبت مجنون يا صغير را قانوناً يا برحسب قرارداد[1] به عهدة او مي‌باشد در صورت تقصير[2] در نگاهداري يا مواظبت مسئول جبران زيان وارده از ناحيه مجنون يا صغير مي‌باشد و در صورتي كه استطاعت جبران تمام يا قسمتي از زيان وارده را نداشته باشد از مال مجنون يا صغير، زيان جبران خواهد شد و در هر صورت جبران زيان بايد به نحوي صورت گيرد كه موجب عسرت و تنگدستي جبران‌كننده زيان نباشد[3].
بند 2: در خصوص مسئوليت مدني كارفرما م 12 ق.م.م در مقام بيان مسئوليت كارفرما در مورد جبران ضررهايي است كه كارگران و يا كاركنان در اثر انجام دادن وظيفه محوله به غير وارد مي‌نمايند بنابراين براي مسئول شناختن كارفرما بايد ضمن احراز رابطه كارگر و كارفرمايي[4]، خسارت وارده يا زمان انجام كار يا به مناسبت آن به غير[5] وارد شده باشد.
ب) مسئوليت‌هاي ناشي از مالكيت:
امروزه اكثر حوادث و وقايع حقوقي در اثر دخالت اشياء پديد مي‌آيد كه موجب ورود ضرر به غير مي‌گردد حال از مصاديق آن در قانون مدني و ديگر قوانين مي‌توان به مسئوليت صاحب ديوار (م 333 ق.م) [6] صاحب حيوان (م 334 ق.م) [7] نام برد كه هر دو مبتني بر تقصير است البته قانونگذار ممكن است در مواردي براي مالك تقصير را فرض نمايد چنانكه كسي با اذن، وارد خانه كسي شود و سگ خانه به او آسيب برساند صاحب خانه ضامن مي‌باشد خواه آن سگ قبلاً در خانه بوده و يا بعداً وارد شده باشد و خواه صاحب‌خانه بداند كه آن حيوان او را آسيب مي‌رساند و خواه نداند (م 360 ق.م.ا) [8] و يا در مورد دارنده اتومبيل كه قانونگذار به دليل سلطه‌اي كه وي بر اتومبيل دارد مسئول زيان‌هاي وارده است «م 1 قانون بيمه اجباري مسئوليت مدني دارندگان وسايل نقليه موتوري زميني در مقابل شخص ثالث مصوب 1347».
[1]) چون مسئوليت مستقيماً ناشي از قرارداد نمي‌باشد چرا كه با نقض تعهد ناشي از قرارداد كه مصداق بارز تقصير است پديد مي‌آيد.؟
[2]) حكم اين ماده صرفاً ناظر به موردي است كه سرپرست تقصير كرده باشد و در غير اين صورت، مشمول قواعد عمومي مسئوليت مدني است و در صورت عدم تمكن مالي فرد تحت سرپرستي براي جبران خسارت همانند مواردي است كه طلبكار با اعسار متعهد روبرو مي‌گردد.
[3]) حكم قسمت اخير م 7 ق.م.م جهت حمايت از زيان‌ديده مقرر گرديده و به دليل عدم سازگاري با منطق و اصول حقوقي، مي‌بايست امري استثنايي تلقي و به صورت مضيق تفسير گردد.
[4]) حكم اين ماده منصرف از موادي است كه كارفرما پاره‌اي از امور خود را در قالب قرارداد پيمانكاري به ديگري واگذار نمايد.
[5]) غير ...
[6]) م 333 ق.م مقرر مي‌دارد كه صاحب ديوار يا عمارت يا كارخانه مسئول خسارتي است كه از خراب شدن آن وارد مي‌شود مشروط بر اينكه خرابي در نتيجه عيبي حاصل گردد كه مالك مطلع بر آن بوده و يا از عدم مواظبت او توليد شده است بنابراين فقط در صورت احراز يكي از دو شرط اخير (تقصير) صاحب مسئول است ولاغير.
[7]) مبناي اين ماده نبايد با موضوع حكم مادة 361 ق.م.ا اشتباه شود چرا كه مادة اخيرالذكر ناظر به موردي است كه كسي سبب پويا و فعالي را (مثل حيوان‌سواري) كه احتمال ايجاد خسارت در اثر حركت آن قابل تصور است را رها مي‌كند.
[8]) مبناي اين ماده نبايد با مورد مادة 361 ق.م.ا اشتباه شود چرا كه مادة 361 ناظر به موردي است كه كسي سبب پويا و فعالي را (مثل حيوان‌سواري) كه احتمال ايجاد خسارت در اثر حركت آن قابل تصور است را رها مي‌كند.
ارسال دیدگاه