عقدي كه هر يك از طرفين در برابر طرف ديگر به صورت متقابل (تعهدات اصلي نه فرعي) امري را بر عهده گرفته‌اند را عقد معوض مانند قرض، بيع و ... وليكن اگر فقط يكي از طرفين در برابر طرف ديگر امري را بر عهده بگيرد عقد مجاني گويند (رايگان) مانند عقد هبه، عاريه

در عقود مجاني مي‌توان شرط عوض نمود وليكن اين شرط ماهيت اين عقود را به عقود معوض تغيير نمي‌دهد چرا كه عوض در مقابل تعهد اصلي طرف مقابل قرار نمي‌گيرد بلكه به عنوان يك شرط فرعي و تبعي در ذيل آن مي‌باشد به عبارتي هم‌عرض نمي‌باشند[1].

 

[1]) فايده اين تقسيم‌بندي اعمال حق حبس مي‌باشد كه عبارتست از گروكشي طرفين عقد در انجام تعهداتشان (ماده 377 ق.م) كه فقط در عقود معوض جاري است. ضمناً لازم به ذكر است كه استثناء در وقف عليرغم رايگان بودن، نمي‌توان شرط عوض نمود (م      ق.م).