ادله استنباط احکام

ادله استنباط احكام در فقه اماميه عبارتند از: قرآن، سنت، اجماع و عقل.

1- قرآن

دوسوم آیات مكي قرآن، در مورد احكام وارد شده كلي و مجمل است و يك‌سوم آیات مدني قرآن، شرح و تفسير يا تقييد و تخصيص و گاهي ناسخ آيات مكي است.

آیات قرآن، قطعی الصدور هستند و به مرحله تواتر لفظي رسيده‌اند. همچنین ظني‌الدلاله هستند زيرا در قرآن آيات محكم و متشابه و ناسخ و منسوخ وجود دارد. لذا دلالت بعضي، قطعي و دلالت بعضي، ظني است.

حجیت قرآن نسبت به كساني كه طرف خطاب و مخاطب آن بوده‌اند به ظن خاص نوعي حجت است و نسبت به كساني كه طرف خطاب و مخاطب آن نبوده از باب ظن مطلق حجت است.

قرآن در يك جمله چنين مطرح است:

قطعي‌الصدور و ظني‌الدلاله يعني صدور از ناحيه خداوند، قطعي ولي دلالت آيات بر معاني، ظني است زيرا آيات قرآن به حكم و متشابه و ناسخ و منسوخ و ... تقسيم شده است.

- سنت

عبارت است از قول يا فعل يا تقرير معصوم در امور ديني.

نکته: نقل و حكايت سنت را روايت، حديث و خبر مي‌گويند.

تقریر: سكوت و رفتار تأييدآميز معصوم نسبت به فعل يا عقيده‌اي در حضور ايشان انجام يا مطرح شده و آن را رد نكرده باشند.

سنت شیعه

فقط احاديث از معصوم حجت است. منظور از معصوم پيامبر و دوازده امام و حضرت فاطمه(عليهم‌السلام) است.

سنت اهل تسنن

احاديثي كه به يكي از صحابه يا تابعين صحابه منتهي شود، حجت است.

اقسام خبر

الف) خبر متواتر: خبري كه به نفسه موجب قطع و يقين شود، متواتر است. به عبارت دیگر خبر متواتر عبارتست از اينكه تعداد زيادي از مردم كه عادتاً تباني آنها بر دروغ گفتن ممتنع باشد خبري بدهند به طوريكه موجب قطع و يقين شود.

- اجماع

اجماع شیعه: اتفاق جماعتي در امري از امور ديني در صورتيكه كاشف از رأي معصوم باشد.

اجماع تسنن: اتفاق امت محمد بر امري از امور ديني.

نکته: بین اجماع شیعه و سنی، رابطه عموم و خصوص مطلق برقرار است.

نکته: اجماع کاشف از قول معصوم به سه شکل حسی، قاعده وجوب لطف(اجماع لطفی) و حدسی یا استنتاجی است.