شروط صحيح و استثنائات آن

- شرط صفت: آنچه مربوط به کمیت یا کیفیت باشد. مثل وصفی خاص در همسر یا متراژ در ملک یا رنگ در ماشین.

1- هرگاه از شرط صفت در عقد مال عین معین تخلف شود مشروط‌له حق فسخ دارد.

2-هرگاه از شرط صفت در عقد بیع مال کلی مشروط له حق فسخ ندارد و متعهد باید فرد مورد شرط را ارائه دهد.

248- اگر از شرط صفت ضمن عقد نکاح تخلف شود مشروط له حق فسخ عقد را دارد.

249- شرط نتیجه: شرط تحقق عملی حقوقی (عقد یا ایقاع غیر تشریفاتی) در ضمن عقد (به نفس اشتراط). وکیلم باشی.

250- شرطی که در ضمن عقد زن را وکیل در طلاق قرار داده است باطل و بلااثر است زیرا طلاق ایقاعی تشریفاتی است و نمی‌تواند آن را شرط نتیجه قرار داد.

251- هرگاه حصول نتیجه موضوع شرط موقوف به سبب خاصی باشد تحقق نتیجه، پس از تحقق یا حصول آن سبب خاص، حاصل می‌شود.

252- در صورت عدم تحقق شرط نتیجه؛ عقد مشروط قابل فسخ می‌باشد. 

253- عقود عینی را می‌توان شرط نتیجه قرارداد و در این صورت قبض تمام کننده قصد می‌باشد.

* عقود و ایقاعات تشریفاتی را نمی‌توان شرط نتیجه قرارداد. مانند طلاق که ایقاعی تشریفاتی است و نمی‌تواند به صورت شرط نتیجه قرار گیرد.

254- شرط فعل: انجام فعل مثبت یا عدم انجام فعلی اعم از حقوقی یا مادی. مثل وکیلم باشد/ ملکت را اجاره ندهی.

255- شرطی که مشتری را از فروش ملکش به مدت 20 سال محروم کند صحیح است زیرا خلاف مقتضای ذات عقد نمی‌باشد و خلاف قانون نیز نمی‌باشد. 

1- در صورت تخلف از شرط فعل متعهد الزام به وفای به عهد می‌شود.

2- اگر الزام متعهد ممکن نباشد و انجام آن به خرج متعهد و به وسیله شخص دیگری نیز مقدور نباشد، طرف مقابل حق فسخ دارد.

 

 استثنائات حکم فوق:

1) در عقد اجاره درصورت تخلف از شرط فعل فوراً به طرف دیگر حق فسخ می‌دهد.

2) شرط معرفی ضامن توسط مشروط علیه و تخلف از آن. ماده 243 ق.م.

3) شرط دادن رهن به طور مطلق. (مال معینی برای رهن دادن معرفی نشده باشد.) ماده 242 قانون مدنی. 

4) شرط مباشرت مشروط علیه در انجام شرط فعل.  

256- اگر ضمن عقد بیع شرط شده باشد که مشتری برای پرداخت ثمنِ مؤجل مال معین را رهن دهد و پس از انعقاد رهن از دادن مال خودداری کند بایع حق فسخ ندارد و مشتری الزام به انجام شرط می‌شود و اگر به شرط عمل نکند، حاکم به جای وی مال را در رهن بایع قرار می‌دهد.

257- اگر از شرط فعل ضمن عقد نکاح تخلف شود مشروط‌له می‌تواند متعهد را اجبار به وفای به عهد کند و در صورت عدم امکان اجبار حق مطالبه خسارت را دارد ولی حق فسخ به استناد تخلف از شرط فعل را ندارد. 

258- اگر انجام فعل مشروط به هر دلیل غیر ممکن شود مشروط له حق فسخ عقد را دارد مگر آنکه معلوم شود انجام شرط از ابتدا غیرمقدور بوده و مشروط له نیز به آن آگاهی داشته است (بر طبق قاعده اقدام) و یا آنکه عدم امکان انجام مشروط به واسطه امتناع مشروط له بوده است.

259- شرط فعل قابل اسقاط است (ماده 244 قانون مدنی).

260-  ماهیت اسقاط شرط فعل ابراء (اسقاط حق دینی) است که ایقاعی رضایی می‌باشد و با هر لفظ یا فعلی واقع می‌شود. 

261- شرط صفت قابل اسقاط نمی‌باشد. + شرط نتیجه قابل اسقاط نمی‌باشد.

262- حق فسخ ناشی از بطلان شرط، قابل اسقاط است. اسقاط می‌تواند صریح یا ضمنی باشد. (ماهیت آن ایقاع رضایی است)

263- درصورت برهم خوردن عقد، شروط ضمن آن منحل می‌گردد.