اثر بيع

اثر بيع:

صلح،‌ اگر براي رفع تنازع باشد،‌ قاطع دعواست و نمي‌توان دعواي راجع به آن را دوباره در دادگاه مطرح نمود و حكم اعتبار امر مختوم را دارد. اگر ايراد امر مختوم مطرح شود، طرفي كه دعوا را اقامه كرده مي‌تواند ضمن دعواي اصلي يا طاري، ابطال صلح را بخواهد يا به عنوان دفاع به بطلان صلح استناد كند صلح ابتدايي نيز ممكن است موجب اسقاط حق شفعه يا حق خيار يا تحجير و يا اولويت در انتفاع از اموال عمد مي‌شود، در اين فرض نيز، در صورت اقامه دعوا، دادگاه با احراز وقوع صلح، مدعي را محكوم به بي‌حقي مي‌كند.

اثر عقد صلح ممكن است تمليك عين باشد يعني همان اثري كه عقد بيع دارد با اين وجود، اثري از حق شفعه يا خيارات مختص عقد بيع نخواهد بود يا ممكن است اثر عقد صلح، تمليك منفعت باشد اما احكام اجاره بر آن بار نمي‌شود در اين گونه موارد، عقد صلح اثر تأسيسي دارد برخلاف موارد كه به دعوا خاتمه مي‌دهد و بيشتر اثر اعلامي دارد.

اثر عقد صلح مانند ساير قراردادها، نسبي و ناظر به دو طرف عقد است، پس اگر چند نفر با هم دعوا داشته و دو نفر آن‌ها با هم صلح كنند، ديگران نمي‌توانند به اين صلح استناد كنند. با اين وجود، اگر اثر عقد صلح متوجه اشخاص ثالث و به ضرر آن‌ها شود مي‌توانند از دادگاه بطلان آن را بخواهند. براي مثال، اگر شخص مالي را به اجاره دهد و بعداً ثالث عليه وي دعواي ماليكت اقامه كنند و با هم صلح كنند به اين صورت كه ملك به ثالث داده شود و ثالث هم بدهي خود به موجر را بپردازد. در اين ميان عقد اجاره ميان موجر و مستأجر باطل مي‌شود و اين به زيان مستأجر است و در نتيجه مستأجر مي‌تواند بطلان آن را بخواهد.

براساس ماده 768 ق.م: «در عقد صلح ممكن است احد طرفين عوض مال‌الصلحي كه مي‌گيرد متعهد شود كه نفقه معيني، همه ساله يا همه ماهه، تا مدت معين تأديه كند. اين تعهد ممكن است به نفع طرفين مصالحه يا به نفع شخص يا اشخاص ثالث واقع شود». به اين نوع صلح، صلح تأميني گفته مي‌شود.

در ضمن چنين عقدي مي‌توان شرط كرد كه در صورت فوت منتفع، نفقه به وراث او داده شود (ماده 769 ق.م). اگر شخصي كه قرار است در ازاي گرفتن مال‌الصلح، نفقه را بپردازد، ورشكسته شود، صلح فسخ نمي‌شود مگر آنكه شرط شده باشد (ماده 770 ق.م).

اثر عقد بيع، در برخي موارد موجب زيان ثالث مي‌شود، مثل موردي كه صلح در مقام بيع واقع مي‌شود و حق شفعه شريك در ملك مشاعي از بين مي‌رود يا در جايي كه شخص متعهد شده ملك خود را به ديگري نفروشد اما آن را با عقد صلح به ديگري تمليك مي‌كند و ... .